یادداشتهای قاسم بهرامیان

بسم الله الرحمن الرحیم

در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی چه می گذرد؟

اشاره:  متن زیر که برای اولین بار در وبلاگ دهه چهارم منتشر می شود، حاصل مصاحبه‌ای با یکی از اعضای کارگروه اقتصادی شورای عالی امنیت ملی می‌باشد، و در آن به بعضی ابعاد شنیده نشده‌ از وظایف و فعالیتهای دکتر سعید جلیلی در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی اشاره می‌شود و بدیهی است ابعاد دیگر فعالیتهای ایشان مانند مدیریت فتنه 88، به دلیل ماهیت محرمانه آن، باز هم پنهان خواهد ماند.

عناوین مطرح شده در این مطلب:

* جایگاه شورای عالی امنیت ملی 

* ساختار دبیرخانه شورا 

* وظایف و فعالیت‌های دبیر شورای عالی امنیت ملی در حوزه‌های گوناگون 

* رویکرد شورا در تبیین مسائل و جستجوی راه حل مناسب برای مشکلات 

* ما درگیر چه تحریمهایی هستیم؟ 

* هدف از تحریم‌ها چه بود؟ 

* عملکرد شورا و دبیرخانه آن در حوزه اقتصادی و تحریم‌ها 

* عملکرد دبیرخانه شورا در بحث معوقات بانکی 

* ویژگیهای مدیریتی جلیلی:

1- دوری از حاشیه سازی؛ 2- کار با همه نهادها؛ 3- عدم ورود به دعواهای سیاسی؛ 4- مدیریت اقناعی

* دو نمونه در مدیریت اقناعی: 1- معوقات بانکی؛ 2- دیپلماسی اقتصادی.

دانلود فایل  وورد و پی  دی اف و نیز جزوه آماده پرینت 

جایگاه شورای عالی امنیت ملی

v    از لحاظ رده‌ی قانونی و سازمانی، شورای عالی امنیت ملی بالاترین نهاد تصمیم گیری، بعد از نهاد رهبری است. ریاست آن با رئیس جمهور است و اعضایش هم بعضی حقیقی و بعضی حقوقی اند. اعضای حقیقی، دو نفر نماینده­ی رهبری در این شورا هستند.

 

v    شورای عالی امنیت ملی بعد از رهبری تقریبا بالاترین نهاد قانونگذاری کشور است؛ یعنی مصوبات شورای عالی امنیت ملی با تأیید رهبری، لازم الاجرا می­شود و دیگر نیاز به مسیرهای معمول قانونی ندارد. بنابراین فرآیندی سریع و خارج از نظام بروکراسی اداری طی می­شود و به سرعت تصمیمات به عمل مبدل می‌گردد. این موضوع باعث  می‌شود که سایر دستگاه­هاهمکاری بیشتری با این نهاد داشته باشند.

چگونگی انتخاب دبیر شورا

v    رئیس جمهور او را به رهبری پیشنهاد می­دهد و با تأیید مقام معظم رهبری، دبیر شورا انتخاب می­شود. هرچند از نظر قانون منعی ندارد که دبیر شورا عضو حقیقی شورا نباشد، اما عرف این بوده که معمولا این دبیر با حکم مقام معظم رهبری خودش هم عضو حقیقی شورا بشود. الان آقای جلیلی هم دبیر شورا هستند و هم نماینده­ی رهبری در شورا.

ساختار دبیرخانه شورا

1)معاونت بین الملل(دکتر باقری):پیگیری مباحث سیاست خارجی، مذاکرات هسته­ای و... .

2)معاونت سیاسی-اجتماعی(سردار نجات): پیگیری مسائل امنیت داخلی.
3) معاونت دفاعی(سردار رشید): مسائل امنیتی ونظامی.
4) معاونت حقوقی(آقای کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان): جنبه­های حقوقی مسائل کشور درآن بحث می­شود.
5) معاونت اقتصادی(دکتر خالدی، معاون بین الملل وزیر نفت).

v    این نشان می­دهد که تمام معاونان آقای جلیلی، افرادی هستند که در مسائل کلان اجرایی کشور نیز صاحب منصب هستند و این مساله باعث می‌شود که دبیرشورای عالی امنیت ملی به کمک معاونهایش از همان ابتدا درجریان تمام مسائل اجرایی کشور قراربگیرد.

 

v    ذیل هرکدام از این معاونت ها کمیته­هایی تخصصی فعالیت دارند. شبیه کمیسیونهای دولت. مثلا در حیطه مسائل بین الملل، برای حوزه­­های مختلف: اروپا، آمریکا، آسیا، افریقا و... کمیته­های تخصصی وجود دارد که مسائل امنیت ملی ما را در این حوزه­ها رصد می­کنند. در معاونت سیاسی- اجتماعی هم همینطور. بنابراین در دبیرخانه­ی شورای عالی امنیت ملی، شما با حجم زیادی از کمیته های تخصصی ذیل معاونتها مواجه هستید که بحث­ها آنجا پخته وکارشناسی می­شود.

وظایف و فعالیت‌های دبیر شورای عالی امنیت ملی در حوزه‌های گوناگون

v    «پیگیری، رصد و تشخیص مسائل»:شورای عالی امنیت ملی از مجموعه­ی سران قوا و مسئولین امنیتی تشکیل یافته است که جلساتی را حول محور مسائل امنیتی کشور تنظیم و تصمیمات لازم و بایسته را اتخاذ می کنند. دبیر شورا کسی است که وظیفه­ی «پیگیری»، «رصد»، و «تشخیص مسائل» رابر عهده دارد که مسائل و مشکلات در اولویت رسیدگی شوند، مصوباتی که تصویب شده­اند انجام شوند، با نهادهای مسئولی که مجری آن مصوبات هستند  هماهنگیهای لازم انجام شود، جلسات کارشناسی مربوطه برگزار شوند و درواقع عمده­ی مباحث کارشناسی و اجرایی مصوبات شورای عالی امنیت ملی، توسط دبیرخانه­ی شورا پیگیری و رصد می­شود. بنابر این بار زیادی بر دوش دبیرخانه­ی امنیت ملی است.

 

v    «مسئله­شناسی» در شورا، یعنی تشخیص اینکه در حال حاضر چه موضوعاتی مسئله­ی امنیت کشور است، توسط دبیر با هماهنگی رئیس شورا(رئیس جمهور) انجام می شود.

 

v    شاید تنها حدود یک چهارم از کل وقت دبیر شورا به بحث هسته ای اختصاص داده می شود، منتها چون موضوعات داخلی عمدتا محرمانه است، رسانه­ای نمی­گردد. و باعث این تلقی عمومی جامعه می‌شود که دبیر شورا فقط کارش همین مذاکرات است و باقی مسائل که حجم گسترده­ای از کار شوراست،پنهان می ماند. مثلا همین مسائل و مشکلات تحریم و راهکارهایی که کشور برای مقابله اتخاذ می­کند، بحث مسائل امنیت داخلی و بحرانهایی که کشور با آنها روبروست، همه در زمره فعالیت‌های این شوراست که بدلیل رسانه ای نشدن، در سطح جامعه شنیده نمی‌شوند.

 

v    بیش از نود درصد موضوعات فعالیتی، متوجه مدیریت بحران، مسائل حاد و حساس است. چون تأکیدی که دبیر محترم شورا دارند، این است که همیشه می­گویند ما شورای عالی امنیت ملی هستیم. پس موضوعات ارجاعی به شورا باید صاحب دو بعد باشند: بعد امنیتی، یعنی همان بحث بحران، و یکی هم اینکه برد بحرانش «ملی» باشد، نه در سطح یک شهر یا یک استان که به عهده کمیته تامین استان است.

رویکرد شورا در تبیین مسائل و جستجوی راه حل مناسب برای مشکلات

v    شورای عالی امنیت ملی ارتباط خیلی تنگاتنگی با دستگاه­های دولتی دارد. یعنی شاید برخلاف نهادهایی مثل مجلس یا قوه قضائیه که ممکن است بین آنها با بدنه دولت مخالفت و حتی گاهی خصومتی پیش بیاید، شورای عالی امنیت ملی، به دلیل نوع ساختاری که دارد (خود رئیس جمهور و چند نفر از وزرای اصلی مثل وزیر اطلاعات عضو شورای امنیت ملی هستند و خود دبیر شورا هم مورد انتخاب رئیس جمهور است و هم مورد انتخاب مقام معظم رهبری)،ارتباط تنگاتنگی بین دبیر شورا و دبیرخانه با تمامی دستگاه­های دولتی اعم از امنیتی و نظامی و اقتصادی بوجود می آورد. این باعث می­شود که تمام خروجی های کارشناسی شده این دستگاه­ها بطور روزانه، هفتگی، و ماهانه به تناسب موضوعات، از سمت بدنه­ی کارشناسی و مدیریتی آن دستگاه­ها، بنا بر تشخیص خودشان و نگاهی رصدی که بر مسائل کشور دارند، به اینجا ارائه شود. یعنی یکی از ویژگی­هایی که دبیر شورا دارد و درواقع یکی از مزیتهایی او محسوب می شود، این است که تمام خروجی های کارشناسی شده دستگاه‌ها در دسترس او قرار دارد و بنا بر نوع موضوعات، خود دستگاهها هم موضوعاتی را به دبیر شورا پیشنهاد می­دهند. درحقیقت بحثی که ما داریم، تفاوت جایگاه دبیر شوراست با مثلا نمایندگی مجلس، یا شوراهای دیگر، یا حتی مجمع تشخیص مصلحت نظام.

ما درگیر چه تحریمهایی هستیم؟

v    ما تحریم بانکی هستیم. تحریم بیمه­ای هستیم. تحریم خرید و فروش نفت هستیم. تحریم دریایی و کشتیرانی هستیم.  این یعنی چه؟ یعنی الآن ما برای فروش نفت مشکل داریم. این قدم اول. قدم دوم اینکه این نفتی که فروختی، پولش را بهت نمی­دهند! یعنی برای جابجایی پولش بخاطر تحریم بانکی مشکل داریم. قدم سوم، نفت را می­خواهی بفرستی به کسی که آن را خریداری کرده، پولش را هم داده، کشتی‌ای که می‌خواهی نفت را با آن بفرستی وجود ندارد، یعنی هیچ کشوری حاضر نیست کشتی‌اش را اجاره بدهد که با آن نفت ببری. مجبوری یا از کشتی­های خودت استفاده کنی یا با کشتی کشورهایی که میتوانی با آنها  تفاهمنامه­ی محرمانه امضا کنی این نفتها را جابجا کنی. حالا نفت را شما فروختی، کشتی رفته، پولش آمده، می­خواهی کالا بخری و وارد کنی، مثلا می­خواهی خوراک دام از برزیل وارد کنی، دوباره برای جابجایی پولش مشکل داری و ادامه ماجرا...

 

v    قانونی که سال2011 تصویب کردند، قانونی جامع است. یعنی تمام حوزه­ی بانکی(خصوصی و دولتی) و بانک مرکزی ما را کلا تحریم کردند. بحث این نبود که مثلا بانک مرکزی اگر خواست سلاح هسته­ای بخرد تحریم شود. نه! گفتند کلا بانک مرکزی تحریم.

 

v    یک نکته درباره­­ی شدت تحریم بگویم: ما تنها کشوری هستیم که بانک مرکزی اش تحریم شده است! تنها کشوری هستیم که بیمه­ی دریایی برای ما انجام نمی­شود! ما تنها کشوری هستیم که خلاف قطعنامه­­ی شورای امنیت، بدون اینکه شورای امنیت در این زمینه تصمیم گرفته باشد، فروش نفتش محدود شده. برنامه­ی امسالشان این است که فروش نفت ما را به صفر برسانند. چنین شدت تحریمی تا الآن روی هیچ کشوری انجام نشده. اگر مشابه این تحریم­ها روی کشوری مثل ترکیه اعمال شده بود، اقتصاد ترکیه ظرف مدت یک ماه فروپاشیده بود! چون شما ندارید در دنیا که بانک مرکزی بعنوان مغز اقتصادی یک کشور، مغز پولی یک کشور تحریم بشود. ما در تاریخ اقتصاد دنیا نداریم. ایران تنها کشوریست که برایش این اتفاق افتاده! یعنی شدت تحریمها خیلی بالاست. شما الان اگر با تجار صحبت کنید موارد زیادی سراغ دارند که بگویند که چقدر این تحریم ها شدید بوده است.

هدف از تحریم‌ها چه بود؟

v    تحریمهای این دفعه تحریمهای جامعی هستند. بقول خودشان که می­گویند فلج کننده،  و هدف از اعمال این تحریم ها این بود که «ما در ایران کمبود کالاهای اساسی داشته باشیم». همانطور که چندسال قبل تحریم بنزین قرار بود باعث این شود که «در ایران بنزین نباشد» و کشور توانست مدیریت کند و شما می­بینید که از این نظر الان مشکل نداریم؛ دراین تحریم ها قرار بود در ایران گندم نباشد. قرار بود در ایران خوراک دام نباشد. قرار بود در ایران دانه­های روغنی نباشد. یعنی قرار بود مردم این مضیقه ها را در مغازه ها احساس کنند، در سوپرمارکتها حس کنند که این کالاهای اساسی «نیست». سازو کار تحریمشان برای بحث گندم مثلا «جلوگیری از جابجایی» و «جلوگیری از جابجایی کشتی» بود. یعنی کشتی­ای که گندم بار زده است، به سمت ایران نیاید.  هیچ شرکت کشتیرانی­ای به ایران سرویس ندهد.

­­عملکرد شورا و دبیرخانه آن در حوزه اقتصادی و تحریم‌ها

v    تقریبا متمرکزترین و اصلی­ترین نهاد پیگیری بحثهای تحریم در کشور، شورای عالی امنیت و دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی است. نهادهای دیگر کمک دهنده و یاری دهنده­ی این مرکزند.یعنی نظام به گونه­ای وظایف را تقسیم وتشریح کرده که بحث تحریم بصورت متمرکز توسط دبیرخانه­ی شورای عالی امنیت ملی پیگیری بشود و نهادهای دیگر هم بنابر موضوعاتی که با آنها درگیر هستند بعنوان عضو و بعنوان صاحب نظر، نظراتشان را مطرح می­کنند. برای اینکه تصمیم گیری ها و رصدهای لازم انجام شود، ساختارهایی در داخل شورای امنیت ملی و دبیرخانه­ی شورا طراحی شده است که از جمله آنها «ستاد تدابیر ویژه ی اقتصادی» و «کمیته تدابیر امنیتی تحریم» است.

 

v    ستاد تدابیر ویژه­ی اقتصادی:از حدود 6سال قبل با مصوبه شورای عالی امنیت ملی تأسیس شده و بحثهای مربوط به تحریم‌های اقتصادی در این ستاد پیگیری و ابلاغ و نهایتا به هیئت قانون بدل می شود.ریاست آن با معاون اول رئیس جمهور است و دبیرخانه­ی فعالیتهای کارشناسی و فکری  آن هم ذیل دبیرخانه­ی شورای عالی امنیت ملی تعریف می شود.

 

v    پس از تأسیس ستاد تدابیر ویژه اقتصادی، کمیته­های تخصصی تحریم در دستگاهها، ذیل این ستاد تأسیس می­شوند. یعنی هم اکنون ما ذیل هر وزارتخانه، کمیته­ی تحریم ویژه­ی آن وزارتخانه را با ریاست وزیر داریم: کمیته­ی تحریم بانک مرکزی، کمیته­ی تحریم وزارت صنعت و معدن و تجارت، کمیته­ی تحریم وزارت نفت. بنابراین همه­ی موارد ذکر شده نشان می­دهد که دبیر شورا یکی از اشخاص کلیدی کشور است که تقریبا میشود گفت، بیشتر از هر شخص دیگری درجریان مسائل تحریم و  بحرانها و چالشها و خطراتی است که تحریم برای کشور به وجود می­آورد.و یک بخش زیادی از وقت دبیر شورا برای این دست مسائل صرف می شود.

 

v    در مورد عملکرد در بحث تحریم ها، چون این مسائل رسانه­ای نمی­شود، تنها کسانی که از نزدیک در کارند و حجم فشارها و خطرات و تهدیدات را متوجه هستند، می­توانند تشخیص بدهند که چند درصد از فشارها رفع شده و چنددرصدش هم اثرگذار بوده و آسیب رسانده.

 

v    شورا تمام کارهایش با کمک دستگاههاست. نکته­ای که اینجا وجود دارد: اینجا نقش «رصد» ، «طراحی» و «راهبری» و «تصمیم گیری» را برعهده دارد.یعنی برنامه­ریزی می­شود، تصمیمگیری می­شود، زمان­بندی­ای که دشمن طراحی کرده اینجا رصد می­شود و تحلیل می­شود، و بر اساس آن زمان بندی و نقشه­هایی که دشمن طراحی کرده، اینجا نقشه­های متقابلش طراحی می‌شود و با کمک خود دستگاههای اجرایی به سمت اجرا روانه می شود تا آن هدف صددرصدی دشمن که کمبود و کمیابی کالاهای اساسی و بنزین درکشور بوده، محقق نشود.

v    بنابراین یکی از ویژگیهای مثبتی که می­شود بعنوان نقطه قوت شورای عالی امنیت - برخلاف سایر نهادهایی که از دولت یک مقدار شاید فاصله دارند- برشمرد این است که تمام مسائل باکمک خود دستگاه­های دولتی حل و فصل می شود؛ شاید بشود گفت در خیلی از مسائل تحریم، خود دستگاه­های دولتی مثل بانک مرکزی و وزارت صنعت و معدن و تجارت بیشترین زحمت را کشیده‌اند و بیشترین ارتباط را با دبیرخانه­ی شورای عالی امنیت ملی داشته اند.

 

رصد فرآیندهای تصمیم‌گیری تحریم

v    فرآیند تحریم چند مرحله دارد:اول اتاق فکرهاست، مانند اتاق فکر کنگره­، «مرکز مطالعات کنگره آمریکا» چیزی شبیه مرکز پژوهشهای مجلس ما و اتاق فکرهای همگام با آن). در این اتاق فکرها نقاط قوت و آسیب اقتصاد ما را رصد می­کنند، مثلا می­گویند الآن روی بنزین ایران تمرکز کنیم.بعد، آن ایده می­رود در کنگره به صورت «قانون» تصویب و سپس ابلاغ می­شود به رئیس جمهور. سپس «آیین نامه­ی اجرایی» توسط دولت ایالات متحده نوشته و ابلاغ می­شود به کشورهای دیگر که اجرا کنند. دبیرخانه­ی شورای عالی امنیت ملی تمام این چهارمرحله را رصد می­کند. یعنی از ابتدا که ایده­ها در اتاق فکرهای آنها دارد بحث می­شود، تا انتها که آیین­نامه توسط رئیس جمهور می­خواهد ابلاغ بشود، این فرآیند چهارمرحله­ای توسط دبیرخانه­ی شورای عالی امنیت ملی رصد می­شود و بنا بر نوع طراحی آنها، طراحی مقابل آن انجام می­شود. این،­ باعث می­شود که شما سرعتتان افزایش پیدا کند.

عملکرد دبیرخانه شورا در بحث معوقات بانکی و رابطه آن با تورم

v    می‌گویند ما حجم زیادی از معوقات بانکی داریم. 70هزارمیلیارد تومان آماریست که منتشر هم شده است. خب این خطری بود برای سیستم بانکی، یعنی وقتی حجم معوقات بالا میرود، یعنی پولهای مردم، سپرده­های مردم رفته و برنگشته است. اگر سپرده­گذار مراجعه کند، ممکن است بانک به او بگوید موجودی ندارم که پولت را بدهم! این خطر بسیار بدیبرای سیستم بانکی است.

 

v    یکی از پروژه­های بزرگ دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی همین بود که خطر پیش روی سیستم بانکی کشور را تحلیل و گوشزدکرد. هشدار داد که حجم معوقات بانکی بالا رفته و این باید مدیریت بشود. بحث بر سر معوقات بانکی بود که دبیر محترم شورا بصورت مستقیم در این مورد ورود کرد. بانک مرکزی دچار بحران و یک مسئله بزرگ شده بود. چهره های مختلف سیاسی، شرکتهای بزرگ دولتی و تیپهای مختلفی بودند که بالاخره حجم زیادی از معوقات متعلق به اینها بود. کار خیلی سنگینی بود. بنابراین به نوعی حمایت حاکمیتی و تخصصی و پشتوانه­ی شورای عالی امنیت ملی در این موضوع به کمک بانک مرکزی آمد و توانست با محوریت خود بانک مرکزی بحث را جلو ببرد.

 

v    در جلسات متوالی حتی درسطح کارشناسی، خود دبیرشورا برای این موضوع وقت گذاشت و کارگروه ویژه ای را برای این موضوع تشکیل دادند که الحمدلله خوب مدیریت شد و پیگیری شد و جلوی رشد سرسام آور حجم معوقات بانکی گرفته شد. برای بسیاری از بدهکارهای بزرگ بانکی احضاریه رفت و از ایشان خواسته شد که بیایند این بدهی ها را تعیین تکلیف کنند، قسط بندی کنند، شروع به بازپرداخت بدهی­ها کنند و این پولی که سپرده­های مردم بوده درواقع، دوباره برگرده به سیستم بانکی.امروز شما می بینید که این تقریبا موفق شد و الان به حدود 60هزارمیلیارد تومان رسیده و رشد فزاینده ای هم که داشت متوقف شده است و همه اینها هم بدون هیچ حاشیه­ی سیاسی انجام شد.

 

v    در سطح جامعه اینگونه مطرح بود که دادستان کل کشور و وزیر اطلاعات پیگیر این موضوع هستند، ولی شما اسمی از شورای عالی امنیت ملی و دبیرخانه ندیدید. درحالی که این پروژه از شش ماه قبل تر استارتش در اینجا خورده بود.

 

v    وزارت اطلاعات همیشه بعنوان یک مسئله­ی روتین روی این موضوع کار میکند. اما نه اینکه حساس بشود که این موضوع بعنوان امنیت ملی دیده شود.مثلا وزارت اطلاعات روی موردی در بانک ملی کار میکند که مثلا دو نفر بدهکار حجم زیادی بدهی را دارند از سیستم خارج می‌کنند. این یک حالت موردی است. اما اینکه بحث معوقات دارد تبدیل به بحران می­شود و در حال حاضر اولویت امنیت ملی دارد را شورا تشخیص داد.

v    رابطه با تورم:یکی از دلایلی که شورا به این مسأله ورود کرد بخاطر بحث «تورم» بود. چون حجم  نقدینگی بالا رفته بود و یکی از دلایل افزایش حجم نقدینگی بخاطر این بود که پولهای زیادی از بانک، بعنوان وامهای بانکی رفته بود و برنگشته بود.

 

v    اولین بار رئیس جمهور این حرف را مطرح کرد. گفتند که سیصد نفر هستند که حجم زیادی از وامهای بانکی را گرفته اند و پس نداده‌اند. بعد آقای اژه­ای نامه دادند که اگر شما آن سیصد نفر را می شناسید به ما اعلام کنید. یعنی بحث ظاهرا در یک فضای سیاسی بود و بین مسئولین  بالاخره اختلافاتی  هم وجود داشت. موضوع داشت پیش می‌رفت. اما دبیرخانه­ی شورای عالی امنیت ملی همان موقع داشت این مسئله را پیگیری می­کرد، بدون اینکه یک حاشیه­ی سیاسی در این بحث دیده شود. یعنی مثلا دبیر شورا هیچوقت نیامد مصاحبه کند که بله ما داریم این موضوع را رصد می­کنیم و...

ویژگیهای مدیریتی جلیلی: 1- دوری از حاشیه سازی

v    یکی از ویژگیهای خوب آقای جلیلی این است که بسیار با آرامش و بی سروصدا، بدون اینکه بخواهند اسمی از ایشان در این‌کار بوجود بیاید، کارشان را انجام میدهند.

 

v    ­­البته محدودیت قانونی برای مصاحبه و اطلاع رسانی ندارند. تشخیص خودشان اینطور است که این موضوع را باید بدون حاشیه و با آرامش جلو برد. چون اگر حاشیه سازی انجام بشود خودِ کار خراب می­شود. این نکته­ی خیلی مهمی است که شما بدون حاشیه­سازی کارت را انجام بدهی. یکی از ویژگیهای دبیر شورا در این شش سال، این است که شما یک حاشیه هم حتی نمی‌بینید. درحالی که اگر به دبیرهای قبلی شورا نگاه کنید می‌بینید که دقیقا از همان روزی که آمدند، حاشیه­های مختلف همراهشان بود. من اسم نمی­برم. خودتان اگر رصد کنید مشخص است. ولی میخواهم بگویم در این شش سال گذشته، شما یک مورد حاشیه، مثلا اختلافی بین دبیرشورا و رئیس جمهور، شنیده‌اید تا بحال؟ درحالی که در دوره قبل داشتیم. اختلاف بین رئیس جمهور و دبیر شورا که به جدایی رسید. ولی در این شش سال نداشتیم. با آرامش کار انجام شد و رسانه­ای هم نشد. چون دبیر شورا شخصیتی نیست که بخواهد کارهایی که انجام داده را مدام در رسانه ها مطرح کند. بسیاری از این کارها هم چون سایر دستگاهها در آن مشارکت داشتند، درنهایت به اسم همان دستگاهها اعلام شد.

ویژگیهای مدیریتی جلیلی:2- کار با همه نهادها

v    یک ویژگی که دبیری ایشان داشت این بود که ایشان تقریبا با همه کارکرد. خیلی نکته­ی مهمی است. ببینید اینکه شخصی بتواند در کشور با همه­ی چهره­های سیاسی، با همه­ی مسئولین عالی کشور از رئیس محترم قوه قضاییه، رئیس محترم قوه مجریه، رئیس محترم قوه مقننه، با اینکه بین خود اینها اختلاف زیاد است با همه­ی اینها با آرامش و با صلاحیت کار ­کند، بدون اینکه با هیچکدام دچار اختلاف شود، حتی خودش در بسیاری موارد کمک می­کند اختلافات رفع شود.

ویژگیهای مدیریتی جلیلی: 3- عدم ورود به دعواهای سیاسی

v    شما اگر یک مورد پیدا کردید که ایشان با رئیسجمهور یا رئیس قوه قضاییه یا رئیس قوه مقننه دچار اختلافی شده باشد که به سطح رسانه ها کشیده شود یا خدای نکرده خدای نکرده خدای نکرده دبیر شورا بیاید در سطح رسانه ملی علیه یک دستگاه مثلا قوه قضاییه یا یک شخص موضع بگیرد!

 

v    مثلا بیاید بگوید «در تحریم اینجاهایی که موفق شدیم من بوده‌ام و آنجاهایی که شکست خوردیم تقصیر آقای فلانی بوده!». در بحث معوقات من مثال زدم با اینکه کار اینجا شکل گرفت، ولی افراد دیگر علیه یکدیگر موضع گرفتند، حاشیه درست شد. درحالی که خود آن نهادی که داشت کار را انجام می­داد (شورا) هیچ موضعی نگرفت، حتی نگفت « اصلا شما چرا موضع میگیرید؟!کار که اینجا شروع شده، اینجا هم دارد تمام می شود، اصلا شما چرا موضع میگیرید؟» می­خواهم بگویم ایشان حتی در این دعواهای سیاسی هم  ورود نکرد. و تمام تلاشش را کرد تا دعواها جمع شود و کار جلو برود.

 

v    در همین بحث اختلاف قوه قضاییه و دولت سر معوقات بانکی،دبیرشورا ورود کرد، وساطت کرد و درنهایت یکی از وزرا، وزیر محترم دادگستری را مسئول کردند که بصورت متمرکز ذیل شورای عالی امنیت ملی این موضوع معوقات را پیگیری کنند و بقیه دیگر اظهار نظر نکنند. یعنی آمدند رفع اختلاف کردند. اختلاف بود، دولت می­گفت من می­خواهم پیگیری کنم، قوه قضاییه می­گفت من می‌خواهم پیگیری کنم. قرار شد یک مرکزیتی داده بشود که آقای جلیلی پیشنهاد کردند وزیر دادگستری بعنوان چهره­ای بین دوطرف، تحت نظارت خودشان موضوع را پیگیری کنند و کار جلو برود.

یک سوال: چطور کسی که تفکری خاص دارد، می‌تواند با همه کار کند؟

v    یکی  از ویژگیهای این نهاد شورای عالی امنیت ملی این است که منافع دستگاهی ندارد، ملی است. بنابر این کسی که دبیر اینجا می شود خودبخود با یک دید ملی به مسائل نگاه می­کند. اگر شما به مسائل کشور نگاه ملی داشته باشید، یعنی اولا خودت منفعتی نداشته باشی و منافع خودت یا اطرافیانت را دخیل نکنی، سعی کنی مسائل کشور را با دید ملی رصد کنی و اولویت را به مسائل ملی بدهی؛ اولویت با «من» یا «دستگاه من» یا «سازمان من» نباشد،[مشکلی نخواهد بود].

 

v    وقتی شما یک مدتی مسئول یک دستگاه اجرایی هستید، خود بخود ویژگیهای آن دستگاه را میگیرید، یعنی ناچار می­شوید همه­اش مواضع و منافع ان دستگاه را درنظر بگیرید، در مجلس که می‌روید می‌گویید بودجه­ی من را بیشتر کنید. در دولت که می‌روید می­گویید آقا به من بیشتر توجه کنید. ولیاین دید ملی در ایشان دیگر شکل گرفته و تثبیت شده است.

 

v    نکته­ی دیگر اینکه شما باید بتوانید در عملتان هم این را نشان بدهید. یعنی در برخورد با مسائل کشور هم منافع فردی و جناحی را دخیل نکنید.سعی کنید با یک دید ملی برخورد کنید. حتی اگر جایی به ضررتان است به خاطر حفظ وحدتمقابل دشمن و تبعیت از رهبری کوتاه بیایید. این شخصیت را شما در دکتر جلیلی می­بینید. هیچ کدام از احزاب سیاسی و جناحی کشور نمی­توانند مدعی بشوند که ایشان در مسائل، ورودِ جناحی داشته اند یاسیاسی کاری کرده اند.  ایشان تمام جلسات مجمع تشخیص مصلحت را بعنوان عضو مجمع رفته است و مثل سایر اعضای مجمع در مباحث شرکت کرده است. کمترین غیبت را داشته، بجز مواقعی که برای مذاکرات می­رفته است سفر.

ویژگیهای مدیریتی جلیلی: 4- مدیریت اقناعی

v    در دبیرخانه رویکردی که آقای دکترجلیلی اتخاذ کرده این بوده که دستگاه تخصصی مربوطه، محور کار است. یعنی همیشه سعی کرده بصورت مشورتی و مشارکتی اما با محوریت خود دستگاه مربوطه بحث جمع بشود. یعنی اگر خود دستگاه تخصصی مربوطه یک بحث را خیلی جدی ورود نکرده، آقای دکتر جلیلی نمی­آید این را تحمیل کند. بلکه سعی می کند تبیین کند و آن دستگاه را با یک نوع اجماع متقاعد کند. یک وقت شما بعنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی می­گویی «الا و بالله این حکم شورای عالی امنیت ملی است، باید بروی اجرا کنی» این یک حالت است. یک حالت هم هست که نه، سعی می­کنی آن دستگاه یا آن مدیر را توجیه کنی، تبیین کنی و بصورت مستدل برایش اهمیت موضوع و جزئیات موضوع را توضیح بدهی و به یک تصمیم مشترک برسید. یکی از ویژگیهایی که دکتر جلیلی بنظر من داشتند این است که سعی کرده اند  با خرد جمعی با مشارکت همه­ی صاحبنظران بحثها را جلو ببرند. اینجور نبوده که بصورت فردی تصمیم بگیرند و آن را لازم الاجرا کنند.

 

v    مدیریت اقناعی یعنی شما سعی کنید دستوری برخورد نکنید، سعی کنید طرف مقابل را قانع کنید. یک موقع شما دستوری برخورد می‌کنی، میگویی من کار ندارم قانع شدی یا نشدی، «باید» این را اجرا کنی. یک موقع دیگر نه، می­گویی بیا من شما را قانع می کنم. می‌خواهم بگویم یکی از رویکردها این بوده که سعی شده بحثها بصورت «تبیینی» و «اقناعی» ارائه بشود و نظرات دستگاه­ها در تصمیم­گیری تاثیر بالایی داشته است.

 

v    یکی از رویکردها اینست که ما سعی کنیم با محوریت خود صاحبنظران آن عرصه کار را جلو ببریم و اگر بحثی وجود دارد به آنها ارائه بدهیم، نه اینکه آنها بیایند و بگوییم این دستور است. ما حامی آن دستگاهیم و نه رقیب آن دستگاه.  که بخواهی بگویی نه این کار باید به اسم من تمام بشود.

دو نمونه در مدیریت اقناعی

v    1- معوقات بانکی: در این بحث، دیدگاه­های بانک مرکزی ملاک عمل قرار گرفت، با اینکه دیدگاه­های مختلفی در خود  دبیرخانه از لحاظ کارشناسی وجود داشت، ولی دیدگاه­های بانک مرکزی محور اصلی بود. یعنی  سعی شد اگر اصلاحی هم می­خواهد انجام بشود، آنها محور باشند و اصلاح روی طرح آنها باشد، نه اینکه  ما خودمان یک طرح بیاوریم و بگوییم شما حالا اگر حرفی داری بگو! نه، گفتیم شما طرحتان را بیاورید ما روی طرح شما نظراتمان را می­گوییم و بحث می­کنیم.

 

v    2- دیپلماسی اقتصادی: سال گذشته یک دوره­ای که بحث تحریم­ها خیلی شدید شد، دکترجلیلی «دیپلماسی اقتصادی» را در اولویت قرار دادند. یعنی گفتند برای مقابله با بحث تحریم، بحث دیپلماسی اقتصادی باید در دستگاه سیاست خارجی مان بشدت فعال شود و منجر به این شد که سفرای اصلی خودمان را از 15کشور اصلی که در بحث تحریم برای ما اولویت داشتند فرا خواندیم و در چند جلسه­ی فشرده، بحثهای تحریم را با ایشان در میان گذاشتیم و تمام پیشنهادات خود سفرا گرفته شد. می­شود گفت در بسته­ی نهایی که در دبیرخانه شورا برای مقابله با تحریمها تهیه شد،50تا60 درصد مباحث، پیشنهاد خود سفرایی بود که  در جلسات حضور داشتند.بعد هم ما دیدیم که الحمدلله یک حرکت خوب در دیپلماسی اقتصادی توسط همین سفرا انجام شد.

 

v    این خودش نشان میدهد که وقتی یک استراتژی اتخاذ می‌شود، خود افرادی که در اجرای آن استراتژی دخیل هستند دعوت می‌شوند. این مهم است. شما می­توانستید دعوت نکنید. میتوانستید ابلاغ کنید. یک نامه­ای بزنید بگویید که این ابلاغیه­ی شورای عالی امنیت ملی است، تو موظفی اجرا کنی. این یک حالت است. یک حالت دیگر این است که دعوتش کنی جلسات متمادی با او بگذاری، مسائل را با او درمیان بگذاری، نظراتش را بگیری، اصلاح کنی، جمع‌بندی کنی و همان چیزی را ابلاغ کنی که خودش در آن مشارکت داشته است. بنابراین وقتی برمی­گردد به محل مأموریتش و ابلاغیه به دستش می­رسد چیزی نیست که بگوید این را رفته­‌اند در برج عاج نشسته ونوشته‌ و ابلاغ کرده‌اند.